Is vertalen verraden?..
Boeiende ontmoeting met Jacques Koekkoek – 23 januari 2018
Is vertalen verraden?
Met die vraag begon drs. Jacques Koekkoek zijn lezing. Hij vertaalde de afgelopen jaren een indrukwekkende reeks traktaten van Thomas a Kempis. Zoals De Navolging van Christus (2016), Verborgen Manna (2015), Het leven van Christus (2013), en Het Leliedal (2010).
Vertalen van de devote literatuur van Thomas is altijd keuzes maken. Je doet steeds consessies aan de grondtaal, het Latijn. Maar verraden? Dat is wel heel kras volgens Koekkoek. Koekkoek gaf ons voorbeelden van diverse vertalingen. Zo kun je het Latijnse woordje ‘paciens’ vertalen met lijdzaamheid, geduld of volhouden. Prof. Rudolf van Dijk maakte meer een letterlijke vertaling. Mink de Vries schreef een hertaling in jonge taal.
Het vertalen van Thomas’ traktaten levert bij Koekkoek altijd vragen op. Je stuit op een wereld van 600 jaar geleden. Nu durven we bijvoorbeeld niet zo snel te spreken over ‘het nut van tegenspoed’ als toen. Ook onze kijk op Joden is radicaal anders dan in de Late Middeleeuwen. Thomas a Kempis was ook kind van zijn tijd.
Koekkoek ervaart het vertalen vaak ook als een meditatieve bezigheid. Je komt in aanraking met het mysterie van Christus. Woorden schieten dan eigenlijk tekort. Het Woord van God blijft ten diepste onbegrijpelijk. En toch laat het je niet los. En kun je er diep door aangeraakt worden.
Is vertalen verraden? Dat is wel wat al te scherp gezegd. We kunnen blij zijn met een reeks van heel verschillende vertalingen van De Navolging van Christus. Allemaal hebben ze hun sterke en zwakke kanten. Vergelijk ze maar aandachtig met elkaar. En kies wat jou aanspreekt. Als het maar ‘je ziel kan verheffen’ en je inspireert tot navolging in de liefde. Dat zou Thomas al tevreden stemmen.
Tot slot nog een mooi citaat van Thomas a Kempis waarmee Koekkoek zijn lezing afrondde:
‘Laat hij tevens consideratie hebben met de onbeholpen en nonchalante manier van uitdrukken, in de gedachte dat bij God niet het gekunstelde, maar juist het eenvoudige en zuivere in de smaak valt. En als de betekenis soms hier en daar minder rechtschapen of duidelijk mocht zijn, dan doe ik dienaangaande een beroep op een consciëntieuze corrector.’ (uit ‘Alleenspraak der ziel’ )
Ds. Hans Tissink, pionier Ontmoetingshuis Moderne Devotie
